Khi nào là “thật cần thiết” để thu hồi đất?

Quan tâm đến vấn đề điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, hoặc để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, đại biểu Mai Thị Phương Hoa- Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định cho rằng dự thảo Luật có những điểm chưa thể hiện được tinh thần tại Điều 54 Hiến pháp: “Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật”, “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”.

Đại biểu nhấn mạnh, trong điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, hoặc để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, cần làm rõ yếu tố “thật cần thiết”, quy định rõ các điều kiện nào là “thật cần thiết” để đảm bảo quá trình thu hồi đất diễn ra minh bạch, tuân thủ đúng quy định trong Hiến pháp năm 2013.

Cùng quan điểm về vấn đề này, đại biểu Trần Nhật Minh - Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An cho rằng, do còn bất cập trong quy định, chưa giải quyết được mối quan hệ hài hòa giữa nhà nước, chủ đầu tư và người sử dụng đất, nên vấn đề thu hồi đất vẫn gây ra nhiều khiếu kiện kéo dài.

Theo đại biểu, việc sửa đổi Luật lần này cần khắc phục những bất cập đang có trong luật hiện hành, đảm bảo thống nhất trong hệ thống pháp luật, đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất. Điều 86 của Dự thảo Luật có quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. So với Luật hiện hành thì quy định có phạm vi mở rộng hơn, nhưng chưa rõ ràng về mục đích, chưa nổi bật tiêu chí trường hợp thật cần thiết phải thu hồi.

Đại biểu Trần Nhật Minh kiến nghị cần tiếp tục nghiên cứu, xem xét thêm về nội dung này, đồng thờilàm rõ các điều kiện, tiêu chí cụ thể của các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng so với các dự án vì lợi ích kinh tế thuần túy, làm rõ phương án bồi thường đất thỏa đáng để đảm bảo việc thu hồi đất, đặc biệt là ở khu đô thị, khu dân cư diễn ra minh bạch, công bằng.

Cùng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Tô Văn Tám, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum nhấn mạnh, thu hồi đất luôn là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, được sự quan tâm của toàn xã hội liên quan đến mọi mặt đời sống kinh tế xã hội và mọi người dân. Báo cáo thường niên của Chính phủ về khiếu nại, tố cáo cho thấy khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, việc thu hồi đất để phát triển kinh tế xã hội chiếm gần 70% trong tổng số khiếu nại, tố cáo.

Đại biểu Tô Văn Tám cho rằng việc sửa đổi bổ sung Luật Đất đai cần làm rõ nội hàm của việc thu hồi đất phụ vụ mục tiêu phát triển kinh tế vì lợi ích quốc gia, lợi iích công cộng. Theo đó, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thường không cố định, chưa đủ rõ ràng, vì vậy quy định chung chung, mơ hồ dễ tiềm ẩn nhiều nguy cơ xung đột, nhiều nguy cơ lạm quyền gây bức xúc trong nhân dân.

Để làm rõ nội hàm, quy định cụ thể tiêu chí, điều kiện tiến hành thu hồi đất, đại biểu đề nghị tiếp cận theo hướng: Những dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh, những dự án phát triển kinh tế xã hội mang tính chiến lược, quy định sự phát triển một vùng, một khu vực, một tỉnh hoặc của cả nước hoặc các công trình công cộng thì thu hồi; còn các dự án phát triển kinh tế đơn thuần, thương mại theo quy hoạch mang lại lợi ích chủ yếu cho nhà đầu tư thì thương lượng với người dân để mua lại hoặc thỏa thuận cho họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất.

Đảm  bảo “chỗ ở mới tốt hơn nơi ở cũ”

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước cho biết, Điều 86 về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng đang có quy định rất rộng. Đại biểu cho rằng cần quy định cụ thể hơn, rõ ràng hơn nữa, xác định giá đất khi giải tỏa, đền bù, quy định rõ khu vực nào là đất quốc phòng, khu vực nào là đất kinh doanh, làm rõ phương pháp xác định giá đất khi thu hồi.

Ngoài ra, đại biểu cũng cho biết, người bị thu hồi đất không chỉ chịu thiệt hại về đất đai, mà còn chịu thiệt về nhiều tài sản khác gắn liền với đất đai, sinh kế. Đại biểu đề nghị, cần quy định thêm về việc hỗ trợ vốn ưu đãi, học nghề, việc làm cho người bị thu hồi đất, thực hiện đúng mục tiêu “chỗ ở mới tốt hơn nơi ở cũ”.

Trước đó, tại các phiên họp tổ, nhiều đại biểu Quốc hội cũng bày tỏ quan tâm và đưa ra nhiều ý kiến về nội dung này. Cụ thể, các đại biểu cho rằng căn cứ thu hồi đất phải dựa trên chủ trương để lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị thực hiện dự án, lập dự án đầu tư và trình duyệt dự án thì mới thu hồi đất, nên muốn tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải bỏ chữ “dự án”, tức là thuộc các trường hợp thu hồi đất theo quy định tại Điều 85, 86. Một số đại biểu đề nghị quy định chặt chẽ hơn về việc chuyển mục đích sử dụng đất; tiếp tục rà soát để bảo đảm tính tương thích với các quy định tại Điều 85, Điều 86.

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị xem xét, nghiên cứu, bổ sung vào khoản 4 Điều 82 những quy định cụ thể về điều kiện kế hoạch sử dụng đất cấp huyện đối với những trường hợp quy định tại Điều 85, 86 dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), hạn chế đưa vào kế hoạch sử dụng đất cấp huyện những công trình chưa đủ điều kiện làm kéo dài thời gian thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất và ảnh hưởng đến quyền của người sử dụng đất; bổ sung thêm quy định các trường hợp phải thực hiện điều chỉnh, hủy bỏ.

Đồng tình với một số nội dung nêu trong Điều 86 của dự thảo về các trường hợp thu hồi đất cụ thể, đại biểu Trần Quốc Tuấn- Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh đề nghị cơ quan soạn thảo hết sức cân nhắc việc quy định thu hồi đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại. Đại biểu cho rằng, việc thực hiện dự án nhà ở thương mại, mục tiêu đầu tiên mà chủ đầu tư hướng tới là lợi nhuận. Trong khi đó, dự thảo lại cho thu hồi để thực hiện dự án loại này có “nguy cơ dẫn đến doanh nghiệp lợi dụng, kéo theo khiếu nại, khiếu kiện”.

Đại biểu đề nghị tiếp tục nghiên cứu, quán triệt tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW, đó là thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp đối với chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại. Đại biểu cũng đề nghị dự luật quy định rõ ràng hơn điều kiện, tiêu chí thu hồi đất để phát triển kinh tế xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Theo dõi quá trình xây dựng và thảo luận về dự án Luật này, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu nhà quản lý đề nghị sửa đổi Luật Đất đai cần lưu ý, các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai cần bảo đảm quy định rõ ràng và có tính khả thi. Đối với các trường hợp doanh nghiệp thuê đất mà sử dụng đất vào mục đích sản xuất thì cần mở rộng cho phép sử dụng vào mục đích sản xuất khác nếu việc sản xuất đó đáp ứng được các yêu cầu theo quy định pháp luật. Cần quy định rõ nội dung trường hợp thu hồi đất do người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất nhằm bảo đảm cho việc áp dụng trên thực tế có hiệu quả.

Đóng góp ý kiến về việc sửa đổi Luật Đất đai, TS.Phạm Thị Hương Lan, Viện Nhà nước và Pháp luật cho rằng, cần làm rõ và bổ sung quy định về người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước trong những trường hợp nào, mức độ lỗi đến đâu thì bị thu hồi đất. Việc quy định chung chung như hiện nay rất khó thực hiện cho cả cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và người sử dụng đất. Về trình tự, thủ tục thu hồi đất cần bổ sung quy định đối với các trường hợp thu hồi đất khác do vi phạm pháp luật đất đai cũng phải được kiểm tra, thanh tra rồi mới được tiến hành thu hồi đất nhằm bảo đảm tính khách quan và cũng là cơ sở pháp lý cho việc thu hồi đất.

Theo các chuyên gia, trong thực tiễn, để có căn cứ cũng như việc thực hiện thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai bảo đảm khách quan, chính xác và tính nghiêm khắc thì pháp luật thì cần được bổ sung và quy định chặt chẽ. Việc quy định bảo đảm tính khả thi vừa thực hiện được vai trò quản lý Nhà nước đối với đất đai, vừa tránh khiếu nại, tố cáo hay khởi kiện của người sử dụng đất.

Theo quochoi.vn