Hội An thực hành thành phố “không rác thải” đầu tiên của Việt Nam
Điều gì đã thúc bách Hội An thực hành“không rác thải”(rác là để sử dụng)? Những năm trước đại dịch, Hội An đón khoảng 1,5 triệu lượt khách du lịch 1 năm. Riêng đảo Cù Lao Chàm, năm 2019 đón khoảng 424.000 khách. Việc phát triển nhanh chóng nhưng tự phát của du lịch Hội An, cùng với việc triển khai những dự án bất động sản đã phá vỡ cảnh quan môi trường, suy giảm sức khỏe của hệ sinh thái, thảm cỏ biển và nhiều sinh cảnh tự nhiên khác… Đặc biệt, vấn đề quản lý rác thải gặp nhiều khó khăn. Theo thống kê năm 2020, đảo Cù Lao Chàm với dân số 2.429 người, cùng với gần 3.000 khách du lịch mỗi ngày, đã thải ra khoảng 5 tấn rác. Trong đó mỗi người dân thải ra 0.19 kg rác trong một ngày và khách du lịch thải ra 0.6 kg rác trong một ngày.
Thành phố Hội An đối diện với tình hình hết diện tích chôn lấp rác hợp vệ sinh. Môi trường không khí và nguồn nước tại bãi rác Cẩm Hà bị ô nhiễm, làm ảnh hưởng môi trường sống đối với khu vực dân cư lân cận. Kết quả kiểm toán rác thải, tại 2 xã Cẩm Thanh và Tân Hiệp thuộc Cù Lao Chàm, tháng 6 năm 2020 cho thấy: thành phần chủ yếu là túi ni-lông 53% và các loại bao bì vỏ hộp khác là 32%. Như vậy, có tới 85% là rác vô cơ khó có khả năng phân hủy.
Đứng trước thực tế thúc ép, Hội An đắt mình vào ghế nóng và đưa ra mục tiêu phải phấn đấu là “Điểm đến xanh” của du lịch vào năm 2023. Đặc biệt, đảo Cù Lao Chàm là “đảo không rác thải” vào năm 2025. Hội An đã đưa ra giải pháp, phát triển du lịch dựa trên ba trụ cột: phát triển kinh tế; bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường.
Sự đồng thuận là điểm nhấn độc đáo của Hội An. Năm 2019, thành ủy Hội An đã ban hành nhiều chỉ thị hướng dẫn và phát động giảm thiểu rác thải, hạn chế sử dụng túi ni-lông, thực hiện tốt phân loại rác tại nguồn. Đặc biệt các chỉ thị đều hướng đến vận động cán bộ, đảng viên làm trước để làng nước theo sau. Chỉ thị số 15-CT/TU tăng cường kiểm soát, giảm thiểu việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần, hạn chế sử dụng túi ni-lông đi chợ... Chỉ thị số 15-CT/TU, thực hiện phân loại rác tại nguồn để BVMT.
Ngay từ năm 2012, Hội An đã sớm triển khai mô hình phân loại rác tại nguồn. Do vậy, Hội An đã dễ dàng áp dụng các giải pháp mới trong quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa. Tại Cù Lao Chàm, những khẩu hiệu, hành động cụ thể, sáng tạo như: “Đảo Cù Lao Chàm nói không với túi ni-lông” hay “Xách giỏ đi chợ, phong cách của người nội trợ”,.. lượng rác thải nhựa trên đầu người của Cù Lao Chàm thuộc thành phố Hội An đã giảm thấp hơn 4 lần so với Hạ Long.
Tại Hội An, người dân còn biết đến mô hình: văn phòng, hội thảo, hội nghị, cơ quan,… không dùng chai nước uống bằng nhựa một lần. Mô hình sản xuất ống hút tre, cỏ, giấy, sậy, hộp, đĩa đựng thức ăn bằng bã mía. Mô hình nhóm thành phố sinh thái, xây dựng sách trắng về rác thải thành phố Hội An. Những mô hình này đã truyền cảm hứng cho đông đảo người dân và doanh nghiệp cùng nhau hành động, đóng góp giải pháp cho bảo vệ môi trường thành phố. Sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường là một điểm nhấn độc đáo của thành phố Hội An.
Nhận thức “Du lịch xanh” là xu hướng của thế giới. Nhằm hướng tới một “Điểm đến xanh” năm 2023, chính quyền thành phố đã ban hành Kế hoạch số 801/KH-UBND ngày 7/4/2021. Mục tiêu của Kế hoạch, cuối năm 2021, 100% cơ quan, đơn vị trường học trên địa bàn thành phố không sử dụng sản phẩm từ nhựa sử dụng một lần như: túi ni-lông, chai nhựa, ly nhựa, hộp xốp, ống hút, muỗng nhựa. Cam kết từ 30% trở lên các cửa hàng, các hộ tiểu thương trong chợ, siêu thị và các doanh nghiệp không sử dụng đồ nhựa sử dụng một lần. Toàn thành phố giảm 3%-5% lượng rác thải ni-lông, ống hút, ly nhựa trong tổng lượng rác thải sinh hoạt. Đặc biệt, đặt mục tiêu 30% các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và hộ gia đình xử lý rác thải hữu cơ tại nguồn.
Hội An mong muốn trở thành “Điểm đến xanh” đầu tiên của du lịch Việt Nam. Thời gian qua, Hiệp hội Du lịch tỉnh Quảng Nam nói chung và thành phố Hội An nói riêng, đã xây dựng một kế hoạch hành động của doanh nghiệp có tên gọi 7R – thực hành không rác. Trong đó chú trọng áp dụng tiết giảm rác thải, tuần hoàn rác thải, biến rác thải thành tài nguyên để kinh doanh. Cụ thể, Hội An đã đưa trải nghiệm tái chế rác thải khi du khách tham gia ăn uống hay đi tour du lịch.
Trước kia, Hội An đã nương tựa vào văn hóa để làm du lịch, nương tựa vào nông nghiệp để làm du lịch đều rất thành công. Đến nay, các doanh nghiệp đã hiểu rằng, cần nương tựa vào tự nhiên và môi trường để làm du lịch. Cần tạo ra những sản phẩm du lịch từ tài nguyên rác; các hoạt động du lịch trải nghiệm từ tài nguyên rác, những ý tưởng sáng tạo từ tài nguyên rác… Trong năm 2019-2021, Hội An đã tiếp tục được GAIA tài trợ làm thí điểm mô hình “Không rác thải” tại hai xã Cẩm Thanh và Tân Hiệp để tạo độ bền vững.
“Không rác thải” là hướng đi đúng đắn và phù hợp nhất của Hội An. Mặc dù mô hình không rác thải còn rất mới ở Việt Nam và chưa có nhiều tỉnh, thành chấp nhận. Thậm chí, nhiều cơ quan, tổ chức còn nghi ngại. Nhưng lãnh đạo thành phố Hội An đã luôn tin tưởng đây là hướng đi đúng đắn và phù hợp nhất cho Hội An. Hiện nay, Hội An đang triển khai giai đoạn 2 của Kế hoạch bảo vệ môi trường, và mong muốn học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm với các thành phố không rác thải trên thế giới, vì một địa cầu không rác thải.
Có thể thấy, mô hình “không rác thải” sẽ góp phần giảm thiểu đáng kể lượng chất thải rắn với các thực hành như: “từ chối, giảm thiểu - tái sử dụng”, có thể chuyển hướng ít nhất 70% chất thải rắn (50% rác hữu cơ và 20% rác tái chế) khỏi bãi chôn lấp hoặc lò đốt. Đây là hướng đi đúng và bền vững, vốn đầu tư nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn. Rác hữu cơ được chế biến thành phân vi sinh. Rác tái chế được thu gom triệt để tạo ra các sản phẩm tái sinh và tạo việc làm cho người lao động. Điều quan trọng hơn nhất là nâng cao nhận thức về rác trong nhân dân. Rác không phải để thải, mà rác là để phục vụ lại cuộc sống. Rác là đầu vào của nền kinh tế tuần hoàn giúp tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ cho trái đất xanh hơn, sạch hơn, đáng sống hơn… Với những nỗ lực từ chính quyền thành phố Hội An và nhiều bên liên quan, cùng sự đồng lòng và kinh nghiệm của người dân qua nhiều dự án thí điểm trước đó, Hội An sẽ trở thành thành phố không rác thải đầu tiên của Việt Nam.
Thành phố Hội An đối diện với tình hình hết diện tích chôn lấp rác hợp vệ sinh. Môi trường không khí và nguồn nước tại bãi rác Cẩm Hà bị ô nhiễm, làm ảnh hưởng môi trường sống đối với khu vực dân cư lân cận. Kết quả kiểm toán rác thải, tại 2 xã Cẩm Thanh và Tân Hiệp thuộc Cù Lao Chàm, tháng 6 năm 2020 cho thấy: thành phần chủ yếu là túi ni-lông 53% và các loại bao bì vỏ hộp khác là 32%. Như vậy, có tới 85% là rác vô cơ khó có khả năng phân hủy.
Đứng trước thực tế thúc ép, Hội An đắt mình vào ghế nóng và đưa ra mục tiêu phải phấn đấu là “Điểm đến xanh” của du lịch vào năm 2023. Đặc biệt, đảo Cù Lao Chàm là “đảo không rác thải” vào năm 2025. Hội An đã đưa ra giải pháp, phát triển du lịch dựa trên ba trụ cột: phát triển kinh tế; bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường.
Sự đồng thuận là điểm nhấn độc đáo của Hội An. Năm 2019, thành ủy Hội An đã ban hành nhiều chỉ thị hướng dẫn và phát động giảm thiểu rác thải, hạn chế sử dụng túi ni-lông, thực hiện tốt phân loại rác tại nguồn. Đặc biệt các chỉ thị đều hướng đến vận động cán bộ, đảng viên làm trước để làng nước theo sau. Chỉ thị số 15-CT/TU tăng cường kiểm soát, giảm thiểu việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần, hạn chế sử dụng túi ni-lông đi chợ... Chỉ thị số 15-CT/TU, thực hiện phân loại rác tại nguồn để BVMT.
Ngay từ năm 2012, Hội An đã sớm triển khai mô hình phân loại rác tại nguồn. Do vậy, Hội An đã dễ dàng áp dụng các giải pháp mới trong quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa. Tại Cù Lao Chàm, những khẩu hiệu, hành động cụ thể, sáng tạo như: “Đảo Cù Lao Chàm nói không với túi ni-lông” hay “Xách giỏ đi chợ, phong cách của người nội trợ”,.. lượng rác thải nhựa trên đầu người của Cù Lao Chàm thuộc thành phố Hội An đã giảm thấp hơn 4 lần so với Hạ Long.
Tại Hội An, người dân còn biết đến mô hình: văn phòng, hội thảo, hội nghị, cơ quan,… không dùng chai nước uống bằng nhựa một lần. Mô hình sản xuất ống hút tre, cỏ, giấy, sậy, hộp, đĩa đựng thức ăn bằng bã mía. Mô hình nhóm thành phố sinh thái, xây dựng sách trắng về rác thải thành phố Hội An. Những mô hình này đã truyền cảm hứng cho đông đảo người dân và doanh nghiệp cùng nhau hành động, đóng góp giải pháp cho bảo vệ môi trường thành phố. Sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường là một điểm nhấn độc đáo của thành phố Hội An.
Nhận thức “Du lịch xanh” là xu hướng của thế giới. Nhằm hướng tới một “Điểm đến xanh” năm 2023, chính quyền thành phố đã ban hành Kế hoạch số 801/KH-UBND ngày 7/4/2021. Mục tiêu của Kế hoạch, cuối năm 2021, 100% cơ quan, đơn vị trường học trên địa bàn thành phố không sử dụng sản phẩm từ nhựa sử dụng một lần như: túi ni-lông, chai nhựa, ly nhựa, hộp xốp, ống hút, muỗng nhựa. Cam kết từ 30% trở lên các cửa hàng, các hộ tiểu thương trong chợ, siêu thị và các doanh nghiệp không sử dụng đồ nhựa sử dụng một lần. Toàn thành phố giảm 3%-5% lượng rác thải ni-lông, ống hút, ly nhựa trong tổng lượng rác thải sinh hoạt. Đặc biệt, đặt mục tiêu 30% các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và hộ gia đình xử lý rác thải hữu cơ tại nguồn.
Hội An mong muốn trở thành “Điểm đến xanh” đầu tiên của du lịch Việt Nam. Thời gian qua, Hiệp hội Du lịch tỉnh Quảng Nam nói chung và thành phố Hội An nói riêng, đã xây dựng một kế hoạch hành động của doanh nghiệp có tên gọi 7R – thực hành không rác. Trong đó chú trọng áp dụng tiết giảm rác thải, tuần hoàn rác thải, biến rác thải thành tài nguyên để kinh doanh. Cụ thể, Hội An đã đưa trải nghiệm tái chế rác thải khi du khách tham gia ăn uống hay đi tour du lịch.
Trước kia, Hội An đã nương tựa vào văn hóa để làm du lịch, nương tựa vào nông nghiệp để làm du lịch đều rất thành công. Đến nay, các doanh nghiệp đã hiểu rằng, cần nương tựa vào tự nhiên và môi trường để làm du lịch. Cần tạo ra những sản phẩm du lịch từ tài nguyên rác; các hoạt động du lịch trải nghiệm từ tài nguyên rác, những ý tưởng sáng tạo từ tài nguyên rác… Trong năm 2019-2021, Hội An đã tiếp tục được GAIA tài trợ làm thí điểm mô hình “Không rác thải” tại hai xã Cẩm Thanh và Tân Hiệp để tạo độ bền vững.
“Không rác thải” là hướng đi đúng đắn và phù hợp nhất của Hội An. Mặc dù mô hình không rác thải còn rất mới ở Việt Nam và chưa có nhiều tỉnh, thành chấp nhận. Thậm chí, nhiều cơ quan, tổ chức còn nghi ngại. Nhưng lãnh đạo thành phố Hội An đã luôn tin tưởng đây là hướng đi đúng đắn và phù hợp nhất cho Hội An. Hiện nay, Hội An đang triển khai giai đoạn 2 của Kế hoạch bảo vệ môi trường, và mong muốn học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm với các thành phố không rác thải trên thế giới, vì một địa cầu không rác thải.
Có thể thấy, mô hình “không rác thải” sẽ góp phần giảm thiểu đáng kể lượng chất thải rắn với các thực hành như: “từ chối, giảm thiểu - tái sử dụng”, có thể chuyển hướng ít nhất 70% chất thải rắn (50% rác hữu cơ và 20% rác tái chế) khỏi bãi chôn lấp hoặc lò đốt. Đây là hướng đi đúng và bền vững, vốn đầu tư nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn. Rác hữu cơ được chế biến thành phân vi sinh. Rác tái chế được thu gom triệt để tạo ra các sản phẩm tái sinh và tạo việc làm cho người lao động. Điều quan trọng hơn nhất là nâng cao nhận thức về rác trong nhân dân. Rác không phải để thải, mà rác là để phục vụ lại cuộc sống. Rác là đầu vào của nền kinh tế tuần hoàn giúp tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ cho trái đất xanh hơn, sạch hơn, đáng sống hơn… Với những nỗ lực từ chính quyền thành phố Hội An và nhiều bên liên quan, cùng sự đồng lòng và kinh nghiệm của người dân qua nhiều dự án thí điểm trước đó, Hội An sẽ trở thành thành phố không rác thải đầu tiên của Việt Nam.
Trung tâm Truyền thông tài nguyên và môi trường
