PGS.TS. Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia

Phóng viên Báo Tài nguyên và Môi trường đã phỏng vấn PGS.TS. Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, Tổng cục KTTV, Bộ TN&MT để làm rõ những tác động của hiện tượng cực đoan này.

PV: Thưa ông, El Nino là gì và dự báo khi nào khi nào sẽ xuất hiện?

PGS.TS. Mai Văn Khiêm: El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.

Sau 3 năm ảnh hưởng của La Nina gây mưa lũ lớn, ENSO hiện đang chuyển sang trạng thái trung tính. Dự báo hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%.

PV: El Nino thường có ảnh hưởng như nào đến Việt Nam, xin ông cho biết?

PGS.TS. Mai Văn Khiêm: Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối. Hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung chủ yếu vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo.

Điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%, vì thế nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023, cần đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Ví dụ dễ hình dung nhất về tác động của El Nino là hiện tượng này đã gây ra các đợt hạn mặn kỷ lục vào các năm 2015-2016 và 2019-2020.

El Nino là một kiểu khí hậu tự nhiên thường liên quan đến việc tăng nhiệt độ trên toàn thế giới

PV: Như vậy, phải chăng chúng ta sẽ không lo ứng phó với tình trạng mưa lũ lớn như những năm qua khi có ảnh hưởng của hiện tượng La Nina, thưa ông?

PGS.TS. Mai Văn Khiêm: Không phải vậy, mặc dù trong điều kiện El Nino, lượng mưa có xu thể giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h. Ví dụ như năm 2015 có El Nino nhưng tại Quảng Ninh đã xuất hiện mưa lớn lịch sử vào cuối tháng 7.

Năm 2002 cũng xuất hiện El Nino, nhưng mưa lớn vẫn xuất hiện và gây lũ lớn trên các khu vực, cụ thể: lũ lớn trên báo động 3 vào tháng 7, đầu tháng 8 trên sông Hồng - Thái Bình; lũ lớn ở Trung bộ vào cuối tháng 9, trong đó có xuất hiện lũ lịch sử xuất hiện thượng nguồn sông Cả (Hà Tĩnh); Nam Bộ đã xuất hiện lũ lớn kéo dài ở đồng bằng sông Cửu Long.

Hay là năm 2009, xuất hiện cơn bão số 9 (Ketsana) đi vào địa phận các tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi cũng gây ra đợt lũ lớn, lũ lịch sử vào cuối tháng 9/2009. Đỉnh lũ năm 2009, tại các sông chính từ Quảng Bình đến Phú Yên đều vượt báo động 3. Ngập lụt nghiêm trọng từ Quảng Bình đến Khánh Hòa và Kon Tum.

PV: Xin ông khuyến cáo những việc cần làm để ứng phó với ảnh hưởng của hiện tượng El Nino?

PGS.TS. Mai Văn Khiêm: Tổng cục Khí tượng Thủy văn đã có Công văn báo cáo Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai về cảnh báo tác động của El Nino, thông tin cho các Bộ, ngành, địa phương có phương án ứng phó. Những việc cần làm trước mắt và lâu dài đối với các Bộ ngành, địa phương đã được Thủ tướng yêu cầu trong Công điện gần đây.

Đối với Bộ TN&MT, Bộ đã chỉ đạo cơ quan Khí tượng Thủy văn và các đơn vị liên quan xây dựng kế hoạch thực hiện ứng phó cụ thể, trong đó tăng giám sát và tăng cường tần suất bản tin chuyên đề về hiện tượng El Nino, dự báo lượng mưa và nguồn nước trên các lưu vực sông; cung cấp kịp thời thông tin dự báo, cảnh báo nguồn nước phục các Bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch ứng phó phù hợp.

Với khả năng cao xuất hiện của El Nino, chúng ta cần rà soát đánh giá nhu cầu dùng nước cho sản xuất và sinh hoạt để điều chỉnh kế hoạch phù hợp, đặc biệt là đối với vụ hè thu ở Bắc Trung Bộ, Trung Bộ, hay các khu có hoạt động phát triển du lịch lớn trong những tháng mùa khô năm 2023. Các hồ chứa cũng cần xem xét điều chỉnh kế hoạch vận hành, sản xuất để ứng phó với nguy cơ thâm hụt lượng mưa trong điều kiện El Nino.

Bên cạnh ứng phó với tình hình thiếu nước, khô hạn trong điều kiện El Nino, chúng ta cũng không được mất cảnh giác với khả năng xảy ra mưa lũ bất thường như đã từng xảy ra trong những năm El Nino trước đây.

PV: Trân trọng cám ơn ông!

Theo Báo TNMT